تولید دانش در عصرمفهوم

عصر ارتباطات چند سالی است به پایان رسیده و مفاهیمی همچون دهکده جهانی، فناوری ارتباطات و شبکه‌های اجتماعی هر چند هنوز برای ما جذاب و خبر ساز است اما دیگر گفتمان روز دنیا نیست. واقعیت این است که امروز دنیا وارد دوران پیچیده‌ای به نام «عصر مفهوم» شده است. عصری که در آن ابزارها و روش‌های انتقال و تبادل اطلاعات جایگاه و اهمیت خود را به تولید و پردازش مفاهیم و مبانی داده است. رسالتی که نیاز به پرورش اندیشمندانی خلاق و مولد و هنرمندانی ماهر و چیره دست دارد.
از سویی دیگر تحقق آرمان‌های متعالی انقلاب اسلامی ایران مانند احیای تمدن عظیم اسلامی، حضور سازنده، فعال و پیشرو در میان ملت‌ها و کسب آمادگی برای برقراری عدالت و معنویت در جهان در گرو پیشرفتی همه جانبه در علم و تربیت انسان‌های عالم، متقی، آزاده، فرهیخته و مجاهد است. تعلیم و تربیتی که تحقق بخش حیات طیبه، جامعه عدل جهانی و تمدن نوین اسلامی ایرانی باشد. در پرتو چنین تعلیم و تربیتی است که جامعه بشری آمادگی تحقق حکومت جهانی انسان کامل را یافته و در سایه چنین حکومتی تمام ظرفیت‌های بشر به شکوفایی و کمال خواهد رسید.
سند تحول بنیادین در نظام آموزش و پرورش مبتنی بر آرمان‌های نظام اسلامی باید معطوف به چشم‌اندازی باشد که در افق روشن ۱۴۰۴ ترسیم‌گر ایرانی توسعه یافته با جایگاه اول علمی، اقتصادی، فناوری و نوآوری در سطح منطقه با دانشمندانی در تراز برترین‌های جهان و پیشتاز در مرزهای دانش و فناوری تا نیل به مرجعیت علمی در جهان با هویتی اسلامی انقلابی و الهام‌بخش در جهان اسلام است همراه با تعاملی سازنده و مؤثر در عرصه روابط بین‌الملل.
بر این اساس سیاست‌گذاران مدارس شهریار توس با تأمل در سیر تَطَوّرات بشر امروز، آرمان‌های انقلاب اسلامی و توجه به اسناد بالادستی همچون سند چشم‌انداز، نقشه جامع علمی کشور، برنامه ۵ ساله ششم توسعه، برنامه درسی ملّی و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش اقدام به طراحی مدلی آموزشی و تربیتی کرده‌اند که در آن ترکیبی از عرضه محوری و تقاضا محوری، اجتماعی از دو رویکرد برون مداری و درون مداری و تلفیقی از آموزش با تربیت، پژوهش و مهارت محقق شده است. سال‌هاست نسل اول دانشگاه‌ها (آموزش محور) و نسل دوم دانشگاه‌ها (پژوهش محور) جای خود را به دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم (کارآفرین محور) و در دهه اخیر دانشگاه‌های نسل پنجم (دانش بنیان) داده است حال آنکه مدارس ما در عمل هنوز اندر خم گزار از عرصه آموزش به پژوهش مانده‌اند.
تربیت دانش‌پژوهانی کارآفرین و دانش‌بنیان با توجه به ۵ حوزه مورد نیاز کشور (حوزه فناوری، علوم پایه و کاربردی، علوم انسانی و اسلامی، حوزه سلامت و حوزه هنر) در افق دید بلند مدت سیاست‌گذاران مجموعه، محور طراحی مدل فوق‌الذکر بوده است. در ادامه به رویکرد آموزشی، رسالت، چشم‌انداز، ارزش‌های بنیادین، اهداف راهبردی و اهداف عملیاتی مدارس شهریار توس پرداخته شده است.

تلفیقی متناسب از سیستم‌های آموزشی روز جهان

کارشناسان خبره تعـلـیـم و تربـیـتِ ایران معتقدند در نظام آموزشیِ ما به تفاوت‌های فردی دانـش‌آموزان کـمتـر بهـا داده می‌شود و عملاً همه دانش‌آموزان مجبورند در یک سیستم آموزشی یکسان، درس‌ها و دوره‌های یکسان را طی کنند و فارغ‌التحصیل شوند، گویا تصمیم‌سازان نظام آموزشی فکر می‌کنند دانش‌آموزان سربازانی هستند که وظیفه یکسانی مانند تیراندازی به هدف مقابل دارند و باید همه‌شان، آموزش‌های یکسانی ببینند!
سیستم کنونی آموزش کشور مانند آن است که حکم شود همه رستوران‌ها در کشور فقط یک منوی غذایی را ارائه دهند و هیچ کس حق ندارد غذایی جز غذای رسمی را که وزارت آموزش و پرورش تعیین کرده است بخورد!
حال آنکه در دنیا به ویژه در یکصد سال گذشته رویکردهای مختلف آموزشی مورد توجه اندیشمندان تعلیم و تربیت قرار گرفته است و اکنون مدارس پرشماری در سراسر جهان وجود دارند که هر کدام بر اساس یک رویکرد خاص آموزشی اداره می‌شوند.
در زندگی‌نامه آلبرت انیشتین آمده است که او در دو مدرسه رسمی روزگار خود که با رویکرد IB (رویکردی که اتفاقاً در مدارس ایران هم به طرز ناقص‌الخلقه‌ای گسترش یافته و هدف آن ورود دانش‌آموزان به دانشگاه‌های برتر است) اداره می‌شدند نتوانست دانش‌آموز موفقی باشد و اخراج شد! در آن زمان مدرسه‌ای در مرز سوئیس و آلمان تأسیس شده بود که با رویکرد «انسان‌گرا» اداره می‌شد. این مدرسه بر تفاوت‌های فردی و احترام به فردیت کودکان تاکید داشت و دانش‌آموزان در اداره مدرسه رأی داشتند. بازی و طبیعت نیز دو رکن دیگر این مدرسه بود. شاگرد تنبل دو مدرسه قبلی در مدرسه جدید شکوفا و در نهایت از دانشمندان بزرگ تاریخ شد.
می‌توانید تصور کنید که در ایران چقدر انیشتین در مدارس یکسان و رسمی هدر می‌روند و به عنوان شاگرد تنبل، آینده‌شان تباه می‌شود!؟
از دیگر رویکردهای آموزشی می‌توان رویکرد «والدورف» را نام برد که در آن هدف، پرورش انسان‌های مسئول و مهربان است. در این رویکرد، هنر، اخلاق، کشف خویشتن، ارتباط آموزه‌های مدرسه با تجربه‌های زندگی واقعی دانش‌آموز و مهارت‌های جسمی حرکتی، عناصر اصلی آموزش را تشکیل می‌دهند و نیمی از توان مدرسه صرف این امور می‌شود و نیم دیگر به آموزش‌های رسمی معطوف می‌گردد.
در رویکرد «رجونل امیلیا» که اولین بار در شهری به همین نام در ایتالیا اجرا شد برنامه هر گروه از دانش‌آموزان در ابتدای صبح با همفکری آن‌ها و مربیشان تعیین می‌شود. عملاً بچه‌ها در تمام ساعات حضور در مدرسه می‌توانند آزادانه حرکت و در فعالیت‌های مختلف مشارکت کنند. مربیان با رصد پیوسته دانش‌آموزان رفتارهای آنان را ثبت و مستندسازی می‌کنند و سپس در جلسات کارشناسی مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهند و علاوه بر کشف به موقع استعدادها، برای مشکلات احتمالی بچه‌ها چاره‌اندیشی می‌نمایند.
رویکرد «گلاسر» بر اساس «تئوری انتخاب» دکتر ویلیام گلاسر شکل گرفته که همه رفتارهای انسان را برمبنای نیازهای اساسی پنج‌گانه (بقا، تعلّق، قدرت، آزادی، تفریح) توضیح می‌دهد.
علاوه بر موارد فوق، رویکردهای مونته سوری، اسکوپ، تخیّل محور، سبز و شهودی نیز از جمله رویکردهای آموزشی مشهور دنیای امروز هستند.
طراحان مدارس شهریار توس علاوه بر توجه جدی به رویکرد IB (موفقیت در کنکور و المپیادها با هدف ورود به دانشگاه‌های برتر) که مبتنی بر کار علمی فشرده و قدرتمند و افزایش مهارت‌های ذهنی و فنّی و ارتباطی است، بر اساس اصول تعلیم و تربیت اسلامی به تمام ابعاد و ظرفیت‌های خدادادی انسان توجه و باور دارند و بر همین مبنا به رویکردی مبتنی بر احترام به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان رسیده‌اند که عملاً تلفیقی از ۸ رویکرد IB، انسان‌گرا، والدورف، امیلیا، گاردنر، کارآفرین، طبیعت محور و گلاسر با افق دید جهان‌بینی توحیدی و نظام تعلیم و تربیت الهی و بومی است. در این رویکرد توجه به کرامت نفس و خودباوری، حرّیت و آزادمنشی، قدرت تحلیل و اندیشه‌ورزی، خلاقیت و ایده‌پردازی، نوآوری و کارآفرینی، خودشناسی و طبیعت محوری، تعهد و مسئولیت‌پذیری، قانون‌مداری و انضباط اجتماعی، دغدغه‌مندی و اخلاق‌مداری کودکان و نوجوانان در رأس امور قرار دارد. در مدل رویکردیِ شهریار توس بر اساس مصاحبه و شناخت شخصیت‌، ترجیحات فکری، مدل رفتاری و ارتباطی، سبک یادگیری و هوش‌های ۱۴گانه، فرآیند شناسایی، استعدادیابی و سپس بسترسازی برای رشد استعدادها و قابلیت‌های متنوع دانش‌آموزان بر اساس برنامه توسعه فردی و با تقسیم کار بین دانش‌آموز، خانواده و مربیان مدرسه در طی دوران تحصیل در مجموعه اتفاق می‌افتد.
بی‌تردید توجه به تشـخیـص و پـرورش هـوش‌هــای ۱۴ گـانــه منطقی- ریاضی، کلامی- زبانی، فضـایی- تخیلی، جسـمی- بدنی، حسی- هیجانی، جنبـشی- حرکتی، درون فردی، میان فردی، آوایی- شنیداری، عاطفـی- اجـتمـاعی، طبیـعت‌گـرا، اخـلاقی، هستی‌گرا و معنوی از نقاط عطف رویکرد تلفیقی شهریار توس است. رویکرد آموزشی شهریار توس به فضل الهی آغاز حرکتی نوین و جریان‌ساز در نظام آموزشی ایـران اسـلامی در دهـه پیشرفت و عدالت و دهه‌های آینده خواهد بـود که به زودی موجی از تغییر نگاه‌ها و اصلاح روش‌ها را در مدارس شاخص کشور به دنبال خواهد داشت؛ ان‌شاءالله.

ارزش‌های بنیادین شهریار توس

– حاکمیت جهان‌بینی توحیدی اسلام و انقلاب اسلامی و پیروی از ولایت مطلقه خدا و رسول و اهل بیت عصمت و طهارت و ولی فقیه زمان
– عزت، کرامت و حُریّت انسان به عنوان امانت الهی و مهم‌ترین سرمایه با تکیه بر فطرتِ حقیقت‌جو، عقل‌گرا، علم‌طلب و آزادهِ وی و توجه به تمام ظرفیت‌ها و قابلیت‌های همه افراد
– هویت دینی و ملی، گروه‌گرایی و تشکل‌محوری هدف‌مند، خانواده‌محوری در تربیت به عنوان اصیل‌ترین نهاد تربیتی
– تلاش و پشتکار مخلصانه، با انگیزه و شاداب و جریان رشد پویا و پایا در تمام شئون و برنامه‌ها، اصل تحول مداوم و یادگیرنده بودن تمامی افراد
– صداقت، صمیمیت، دلسوزی و خدمت نسبت به هم‌نوعان، خوش‌بینی به مُقدّرات خدای حکیم و مهربان و امیدواری صبورانه و مدبرانه در راه رسیدن به اهداف و آرمان‌ها
– علم‌آموزی، اندیشه‌ورزی، نقد، تحلیل و تبادل آراء و تضارب افکار (جدال احسن) همراه با ادب، تواضع، سازگاری، انتقادپذیری، تحمل و احترام به نظرات مخالف
– اصل هدایت‌گری، کمال‌آفرینی، توانمندسازی، مساله‌محوری، ثروت‌آفرینی و هدف‌مندیِ آخرت‌گرایانه علم در کنار هماهنگی با محیط زیست و توجه به سلامت معنوی، روانی، اجتماعی و جسمی
– اخلاق‌محوری، تقدم مصالح عمومی بر منافع فردی و گروهی، تقویت روحیه همدلی، همیاری، مشارکت، کار گروهی، مسئولیت‌پذیری، گذشت، بخشش و بارش، احترام به قانون و نظم‌پذیری
– اصل عقلانیت، جامعیت و عدالت‌محوری، تکریم علم و عالِم، ارزشمندی ذاتی علم نافع، تقویت خلاقیت، نوآوری و روحیه خطرپذیری در علم و احترام حقوقی و اخلاقی به آفرینش‌ها و دستاوردهای فکری- علمی همه افراد و بهره‌گیری از آنها در چارچوب نظام ارزشی اسلام
– فرهنگ انتظار موعود، دغدغه‌مندی و تلاش همگانی برای تبدیل شدن به منتظر حقیقی و سربازی حضرت ولی عصر(عج)، تبلیغ مکتب اهل بیت(ع) و خدمت‌رسانی ویژه به دوستداران اهل بیت(ع) و همه برادران دینی و ایمانی

۱- خودارزشمندی و خودباوری

۲- آزادمنشی و خودکفایی

۳- اندیشه ورزی

۴- آرمان گرایی واقع بینانه

۵- نوآوری و پیشرفت علمی

۶- تعهد و مسئولیت پذیری

۷- دین محوری و اخلاق مداری

۸- قانون مداری و انضباط اجتماعی